ضریب نفوذ فضای مجازی در خانواده‌ها روز به روز بیشتر می‌شود و به همین نسبت دغدغه والدین در زمینه فعالیت فرزندان در فضای مجازی جدی تر می‌شود. برخی خانواده‌ها گزینه ممنوعیت را انتخاب می‌کنند و گروهی دیگر به دنبال نظارت بر فعالیت کودکان و نوجوانان در فضای مجازی هستند، باید دید کدام روش مناسب‌تر است و برای هر یک از روش‌ها چه ابزارها و امکاناتی وجود دارد؟

نگرانی والدین از حضور کودکان و نوجوانان در فضای مجازی بیشتر به ناآگاهی کودکان و نوجوانان معطوف می‌شود. راه‌حل مناسب، افزایش دانش کودک و نوجوان در حوزه فضای مجازی است تا قدرت تشخیص بین درست و نادرست را داشته باشند. وقتی والدین کودک و نوجوان را از فضای مجازی باز نمی‌دارند، فرزند اعتماد بیشتری به والدین خود پیدا می‌کند و آنها را در جریان فعالیت‌های خود در فضای مجازی قرار می‌دهد. اما برای پیشگیری از پیامدها راهکارهایی پیشنهاد می‌شود:

• آشنایی والدین با سواد رسانه‌ای

اولین و شاید مهم‌ترین موضوع در بهبود شرایط کنترل کودک‌ و نوجوان در فضای مجازی، آشنایی والدین با این فضاست. با توجه به تغییر سریع فناوری و اضافه شدن امکانات و خدمات جدید در بستر فضای مجازی، والدین باید خود را با این فضا بیش‌ازپیش مأنوس کنند و آموزش‌های لازم را در این حوزه ببینند. در این مسیر والدین می‌توانند از افراد آگاه، آموزش‌های چند رسانه‌ای اینترنتی و کتاب یاری بگیرند.

• همراهی با فرزندان در فضای مجازی

بهتر است والدین زمان مناسبی را برای اشتراک‌گذاری اطلاعات و گشت‌وگذار خانوادگی درفضای مجازی اختصاص بدهند. همراهی والدین موجب می‌شود که شناخت لازم و کافی از فضای مجازی و روندهایی که در آن اتفاق می‌افتد، به دست آورند.

• بیان واقعیت‌ها، اما نه بصورت‌ نصیحت

 کودکان باید از خطرات و تهدیدهای فضای مجازی باخبر باشند، لازم است نمونه‌هایی از این موارد را به آنها نشان داد. با بیان این مطالب (در صورت امکان بصورت غیرمستقیم) به آنها اجازه تفکر و تصمیم‌گیری می‌دهیم. می دانیم که اعتماد به مردم خوب است، اما همان‌طور که در فضای حقیقی همه افراد، انسان‌های درستکار و راستگویی نیستند، کاربران فضای مجازی هم‌ انسان‌های واقعی هستند که تازه در فضای مجازی امکان بیشتری برای پوشاندن هویت اصلی خود پیدا می‌کنند. بطور‌ طبیعی کودک‌ و نوجوان با خطرات خاصی که ممکن‌ است او را تهدید کند آشنا نیست، به‌عنوان‌مثال او نمی‌داند ارائه مشخصات شخصی به افراد مختلف می‌تواند چه خطرات جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشد. البته در بیان واقعیت‌ها بهتر است از لحن نصحیت خودداری کنیم.

• ایجاد محدودیت با همفکری فرزندان

وقتی پدر و مادر در فرآیند تصمیم‌گیری برای فرزندان، خود آنها را مشارکت می‌دهند ضریب پذیرش کودک و نوجوان افزایش می یابد. اگر محدودیت‌هایی که در قوانین هر خانواده دیده می‌شود با همفکری کودک‌ و نوجوان مشخص بشود، این امکان برای والدین به وجود می‌آید تا محدودیت‌ها را در فضای مجازی نیز اعمال کنند. همکاری کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا تنش میان والدین و فرزندان کمتر بشود. شما می‌توانید محدودیت‌های مختلفی را بصورت شفاهی یا با استفاده از ابزارهای موجود که بیان خواهیم کرد، برای کاربری فرزندان خود اعمال کنید.

• کنترل محسوس و نا‌محسوس

 راهکارهای مختلفی مانند حضور در فضای مجازی، قرار دادن سیستم‌های رایانه‌ای در محل‌های عمومی منزل یا کلاس درس می‌تواند راهکارهای مناسبی برای کنترل محسوس فرزندان در فضای‌ مجازی باشد، اما با استفاده از ابزارهای مانیتورینگ موجود می‌توانید بصورت‌ نامحسوس فعالیت کودک و نوجوان خود را بررسی کنید. این کنترل نامحسوس نه به دلیل برخورد مستقیم، بلکه به دلیل اطلاع شما از فعالیت‌های نامناسب فرزندان باید مورداستفاده قرار بگیرد.

• MDM؛ ابزاری برای کنترل

امروزه ابزار دسترسی به فضای مجازی بطور عمده، تلفن‌های همراه و تبلت‌ها هستند. این ابزارها دسترسی بدون محدودیت به‌تمام وبسایت‌ها، شبکه‌های اجتماعی و ابزارهای پیام‌رسان را برای کاربران فراهم می‌کنند. دغدغه دسترسی به فضای امن و پاک برای کودک‌ و نوجوان موجب شده تا در جهان به دنبال ایجاد ابزاری کنترلی – نظارتی باشند و MDM (‌مدیریت ابزارهای قابل‌حمل) راهکار عملی این مهم بوده است. کشورهای مختلفی در این حوزه فعالیت کرده و نمونه‌های مختلفی از این ابزار روی دستگاه‌های مختلف ازجمله تلفن‌های همراه و تبلت‌های مخصوص کودک و نوجوان ارائه‌شده است.

• ابزارهای کنترلی پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی

 کنترل کودک‌ و نوجوان نه‌فقط در کشور ما، بلکه در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته نیز دغدغه والدین است. به‌عنوان‌مثال با توجه به بررسی‌های انجام‌شده در کشور آمریکا، فیسبوک موردتوجه بسیاری از کودکان ۶ تا ۱۲ ساله قرارگرفته است. از همین رو این شبکه اجتماعی، نگارش خاصی به نام Facebook Messenger Kids را برای استفاده کودکان و نوجوانان ۶ تا ۱۲ سال ایجاد کرده که به والدین امکان نظارت و تعیین محدودیت‌ها را ارائه می‌کند.

در کشور ما نیز با توجه به استفاده روزافزون از ابزارهای پیام‌رسان، نگارش خاصی از نرم‌افزار پیام‌رسان تلگرام با نام «پیام‌رسان کودک و نوجوان، پاک‌گرام» برای استفاده کودک و نوجوان با قابلیت نظارت والدین پیاده‌سازی شده است. در این‌گونه ابزارها، والدین امکان تنظیم سطح دسترسی فرزندان خود را به افراد مشخص، مدت‌زمان مشخص، گروه‌ها و کانال‌های مشخص و نظارت غیرمستقیم بر فعالیت فرزندان را دارند. اما همانطور که مطرح شد گزینه مناسب افزایش دانش کودک‌ و نوجوان در این حوزه است، چراکه ابزارهای کنترلی هرچند قوی نمی‌توانند نظارت کامل و جامعی را ارائه دهند.

•  ابزارهای کنترلی ایرانی

در ایران نیز خط تولید تبلت کودک و نوجوان ایرانی (نارتب) محصول انارستان افتتاح‌شده است. «نارتب» به نرم‌افزار مدیریت والدین مجهز است و از این طریق والدین می‌توانند برنامه زمانی و سطح دسترسی برای فرزندان تعریف کنند. همچنین در این تبلت انبوهی از محتوای آموزشی و سرگرمی ویژه کودکان و نوجوانان ایرانی جمع‌آوری‌شده و پیوسته به‌روزرسانی خواهد شد. همچنین امکان مدیریت تماس‌ها و پیامک‌ها، تعیین سطح دسترسی به سخت‌افزارهای دستگاه مانند درگاه‌های مختلف کنترل ازجمله وای‌فای برای ارتباط، درگاه USB یا OTG برای انتقال اطلاعات و حتی امکان مدیریت نصب و حذف برنامه‌ها در اختیار پدر و مادر یا مربیان قرارگرفته است.

درسا نیز با رویکردی مشابه و جامعه هدفی متفاوت در این سپهر فعالیت می‌کند. امروزه استفاده از گوشی هوشمند و تبلت برای نسل حساس کودکان و نوجوانان امری اجتناب‌ناپذیر شده و از سوی دیگر دسترسی این گروه سنی به محتوای نامناسب فضای مجازی، به دغدغه ذهنی والدین تبدیل‌شده‌ است.

«دنیای درسا» شامل دو بخش مجزا برای کودک و والدین است که هردوی این برنامک‌ها روی یک گوشی نصب می‌شوند. والدین با نصب این برنامه، زمانی که می‌خواهند گوشی یا تبلت را در اختیار فرزند خود قرار دهند، نسخه کودک را اجرا می‌کنند و کودک از آن ‌پس یک گوشی مدیریت‌شده با کمترین خطر را در اختیار دارد. همچنین والدین می‌توانند توسط این برنامه، مدت و روش استفاده فرزندشان از اینترنت را تحت کنترل داشته باشند و حتی فهرست تماس‌ها و پیامک‌های مجاز را برایشان تعریف کنند.

برگرفته از: انارستان